Efekt kraju pochodzenia produktu w strategii przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych
DOI:
https://doi.org/10.24917/20833296.191.3Słowa kluczowe:
efekt kraju pochodzenia produktu, zachowania konsumenckie, etnocentryzm konsumencki, zarządzanie międzynarodoweAbstrakt
Kraj pochodzenia produktu należy, obok ceny i jakości, do najważniejszych kryteriów wyboru przy podejmowaniu decyzji zakupowych przez konsumenta na rynku. Celem artykułu jest przedstawienie teoretycznych założeń koncepcji efektu kraju pochodzenia produktu i zmian w jej rozumieniu, a także możliwości wykorzystania w strategiach współczesnych przedsiębiorstw funkcjonujących w turbulentnym otoczeniu międzynarodowym. W artykule wykorzystano metodę krytycznej analizy literatury przedmiotu. Przyjęto założenie, zgodnie z którym tradycyjne rozumienie kraju pochodzenia produktu, definiowanego jednoaspektowo na podstawie miejsca jego wytworzenia, jest obecnie niewystarczające. Wynika to z delokalizacji produkcji w wymiarze międzynarodowym, korzystania przez wytwórców produktów z usług zagranicznych podwykonawców, dokonywania fuzji i przejęć przedsiębiorstw zagranicznych itp. W obecnych warunkach rynkowych istnieje konieczność konceptualizacji pojęcia kraju pochodzenia produktu jako konstruktu wielowymiarowego, co wymaga jednak dalszych badań i doprecyzowania. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy w artykule dokonano analizy koncepcji efektu kraju pochodzenia produktu z uwzględnieniem dwóch perspektyw, tj. z punktu widzenia konsumenta (perspektywa konsumencka) oraz przedsiębiorstwa (perspektywa strategiczna). W pierwszym przypadku uwaga jest skupiona na zjawisku etnocentryzmu konsumenckiego oraz postawach konsumentów wobec produktów krajowych i zagranicznych. Z kolei perspektywa strategiczna obejmuje zróżnicowane strategie ogólne przedsiębiorstw, które wyodrębniono w zależności od wizerunku kraju pochodzenia produktu oraz jego znaczenia w procesie podejmowania decyzji o zakupie przez konsumenta. Uwzględnienie postaw konsumentów wobec produktów krajowych i zagranicznych wymaga również modyfikacji realizowanych strategii funkcjonalnych, w tym strategii marketingowej. Wiedza w powyższym zakresie stanowi podstawę decyzji strategicznych przedsiębiorstwa na rynkach zagranicznych.
Bibliografia
Acharya, Ch., Elliot, G. (2003). Consumer Ethnocentrism, Perceived Product Quality and Choice – An Empirical Investigation. Journal of International Consumer Marketing, 15(4), 87–115.
Albaum, G. i in. (2016). International marketing and export management. Harlow: Pearson Education Limited.
Alsughayir, A. (2013). Consumer Ethnocentrism: A Literature Review. International Journal of Business and Management Invention, 2(5), 50–54.
Awdziej, M. i in. (2014). Postawy etnocentryczne starszych konsumentów wobec produktów spożywczych. Marketing i Rynek, 6, 17–31.
Balabanis, G., Diamantopoulos, A. (2004). Domestic Country Bias, Country-of-Origin Effects, and Consumer Ethnocentrism: A Multidimensional Unfolding Approach. Journal of the Academy of Marketing Science, 32(1), 80–95.
Balabanis, G., Diamantopoulos, A. (2008). Brand Origin Identification by Consumers: A Classification Perspective. Journal of International Marketing, 16(1), 39–71.
Balabanis, G. i in. (2001). The Impact of Nationalism, Patriotism and Internationalism on Consumer Ethnocentric Tendencies. Journal of International Business Studies, 32(1), 157–175.
Balabanis, G., Siamagka, N.T. (2017). The Behavioural Effects of Consumer Ethnocentrism: The moderating role of product category, brand and country of origin. International Marketing Review, 34(2), 166–182. Baran, R. i in. (2017). Postawy konsumentów wobec marek pochodzenia polskiego i zagranicznego.
Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Berthon, P.R. i in. (2012). Marketing meets Web 2.0, social media, and creative consumers: Implications for international marketing strategy. Business Horizons, 55(3), 261–271.
Bombol, M. (2001). Postawy polskich konsumentów wobec krajowych i zagranicznych artykułów żywnościowych. Handel Wewnętrzny, 3, 40–47.
Bose, S., Ponnam, A. (2011). Country of Origin Effect on Services: An Evaluation of Entertainment.
Managing Leisure, 16(2), 98–107.
Brooks, I. i in. (2011). The international business environment: challenges and changes. Harlow: Financial Times/Prentice Hall.
Budzanowska-Drzewiecka, M., Jedynak, M. (2014). Znaczenie kraju pochodzenia (COO) w ocenie mało i wysoko angażujących produktów przez młodych konsumentów w Polsce. Zarządzanie w Kulturze, 15, 359–375.
Carvalho, S.W. i in. (2019). The Role of National Identity in Consumption: An Integrative Framework.
Journal of Business Research, 103(C), 310–318.
Cavusgil, S.T. i in. (2017). International business: the new realities. Boston: Pearson.
Chaudhry, N.I. i in. (2011). Consumer Ethnocentrism Tendency in Services Sector: An Evidence from Pakistan a Developing Economy. European Journal of Social Sciences, 20(1), 123–134.
Chen, G., Wang, Ch. (2004). Consumer Ethnocentrism and Willingness to Buy Domestic Products in a Developing Country Setting: Testing Moderating Effects. Journal of Consumer Marketing, 21(6), 391–400.
Chryssochoidis, G.M. i in. (2006). Ethnocentric beliefs and country-of-origin (COO) effect: Impact of country, product and product attributes on Greek consumers’ evaluation of food products. European Journal of Marketing, 41(11/12), 1518–1544.
Clarke, G., Wilson, I. (2009). International marketing. London: McGraw-Hill Education. Czinkota, M.R., Ronkainen, I.A. (2007). International marketing. Mason: Thomson.
Czinkota, M.R. i in. (2005). International business. Mason: Thomson/South-Western.
Dinnie, K. (2004). Country-of-Origin 1965–2004: A Literature Review. Journal of Customer Behavior, 3(2), 165–213.
Duliniec, E. (2009). Marketing międzynarodowy. Warszawa: PWE.
Ertmańska, K. (2011). Zachowania konsumenckie – etnocentryzm, internacjonalizm i kosmopolityzm konsumencki. Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Wiedzą. Seria: Studia i Materiały, 51, 254–266.
Ertmańska, K., Ertmański, S. (2011). Etnocentryzm konsumencki wśród młodych konsumentów. Zeszyty
Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, 660(72), 457–469.
Evanschitzky, H. i in. (2008). Consumer Ethnocentrism in the German Market. International Marketing Review, 25(1), 7–32.
Falkowski, A. i in. (1996). Etnocentryzm konsumencki – nowe wyzwanie dla marketingu (2). Marketing i Rynek, 4, 6–11.
Figiel, A. (2004). Etnocentryzm konsumencki. Produkty krajowe czy zagraniczne. Warszawa: PWE. Ghauri, P., Cateora, P.R. (2005). International marketing. Maidenhead: McGraw-Hill Professional.
Górski, J., Metrycki, M. (2018). Etnocentryzm konsumencki na przykładzie decyzji zakupowych odzieży wśród studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Marketing i Rynek, 8, 67–84.
Grześ, A. (2014). Zachowania etnocentryczne nabywców na rynku produktów mleczarskich. Marketing i Rynek, 6, 237–250.
Gutkowska, K., Sajdakowska, M. (2001). Postawy etnocentryczne konsumentów polskich na rynku żywnościowym. Wiadomości Statystyczne, 1, 33–43.
Hamelin, N. i in. (2011). Consumer Ethnocentrism and Country-of-Origin Effects in the Moroccan Market. Journal of Global Marketing, 24(3), 228–244.
Hamilton, L., Webster, Ph. (2015). The international business environment. Oxford: University Press.
Hamin, A., Elliott, G. (2006). A Less-Developed Country Perspective of Consumer Ethnocentrism and “Country of Origin” Effects: Indonesian Evidence. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 18(2), 79–92.
Hat, A., Smyczek, S. (2016). Etnocentryzm konsumencki na rynku usług finansowych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Hereźniak, M. (2011). Marka narodowa. Jak skutecznie budować wizerunek i reputację kraju. Warszawa: PWE.
Jadach, R. (2021). Badanie etnocentrycznych zachowań zakupowych nabywców w Polsce. W: M. Urbaniec i in. (red.), Bezpieczeństwo ekonomiczne. Polityka, finanse i innowacje. Warszawa: Poltext.
Jąder, K. (2018). Etnocentryzm w zachowaniach studentów wobec artykułów żywnościowych. Handel Wewnętrzny, 2(373), 200–212.
Jiménez-Guerrero, J.F. i in. (2014). Using Standard CETSCALE and Other Adapted Versions of the Scale for Measuring Consumers’ Ethnocentric Tendencies: An Analysis of Dimensionality. Business Research Quarterly, 17(3), 174–190.
Kaczmarek, M., Wieja, M. (2021). Patriotyzm konsumencki Polaków. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
Karcz, K., Kędzior, Z. (1999). Postawy konsumentów wobec produktów krajowych i zagranicznych (pozi‑ om etnocentryzmu i wpływ efektu kraju pochodzenia). Katowice: Centrum Badań i Ekspertyz Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach.
Karoui, S., Khemakhem, R. (2019). Consumer ethnocentrism in developing countries. European Research on Management and Business Economics, 25(2), 63–71.
Khan, M.N., Rizvi, S.R. (2008). Consumer Ethnocentrism: Relevance and Implications for Marketers.
The ICFAI Journal of Consumer Behavior, 3(1), 52–65.
Kowalczyk, E. (2016). Etnocentryzm w konsumpcji. Współczesne problemy ekonomiczne, 13, 17–25. Lebiejko, A. (2012). Zastosowanie metody CETSCALE oraz IAT do oceny poziomu etnocentryzmu kon-
sumenckiego na rynku usług. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 93, 101–110.
Liczmańska-Kopcewicz, K., Wiśniewska, A. (2018). Efekt kraju pochodzenia jako kod w komunikacji reklamowej. Acta Universitatis Nicolai Copernici, 1, 69–79.
Luthy, M.R. (2007). Conducting International Consumer Ethnocentrism Surveys. Journal of International Business Research, 6(2), 33–42.
Maison, D. i in. (2018). How consumer ethnocentrism can predict consumer preferences – construction and validation of SCONET scale. Polish Psychological Bulletin, 49(3), 365–374.
Miłota, K. (2006). Badanie etnocentryzmu konsumenckiego Polaków na przykładzie wybranych branż. Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Marketing. Problemy teorii i praktyki mar‑ ketingu, 1110, 133–154.
Nestorowicz, R., Kaniewska-Sęba, A. (2014). Zastosowanie CETSCALE do pomiaru etnocentryzmu konsumenckiego na rynku produktów żywnościowych w Polsce. Marketing i Rynek, 6, 501–517.
Peng, M., Meyer, K. (2019). International Business. London: Cengage Learning.
Riefler, P., Diamantopoulos, A. (2009). Consumer Cosmopolitanism: Review and Replication of the CYMYC Scale. Journal of Business Research, 62(4), 407–419.
Romanowski, R. (2013). Znaczenie etnocentryzmu konsumenckiego w tworzeniu gospodarczego kapitału społecznego w Polsce. Handel Wewnętrzny, maj‑czerwiec, t. 1, 67–73.
Sajdakowska, M. (2003). Etnocentryzm konsumencki – czynnik wpływający na decyzje nabywcze konsumentów na rynku żywności. Technologia Alimentaria, 2(1), 177–184.
Saran, R., Gupta, N. (2012). Country of Origin vs. Consumer Perception: A Literature Review. Journal of Marketing Management, 11(4), 66–75.
Schooler, R.D. (1965). Product Bias in the Central American Common Market. Journal of Marketing Research, 49, 394–397.
Sharma, P. (2015). Consumer ethnocentrism: Reconceptualization and cross-cultural validation. Journal of International Business Studies, 46(3), 381–389.
Sikora, T. (2007). Efekt kraju pochodzenia w marketingu międzynarodowym. W: E. Duliniec (red.),
Marketing międzynarodowy. Uwarunkowania, instrumenty, tendencje. Warszawa: SGH, 97–119. Skoczylas, Ł. (2013). Patriotyzm konsumencki: próba spojrzenia socjologicznego. Ruch Prawniczy,
Ekonomiczny i Socjologiczny, 4, 215–225.
Spielmann, N. i in. (2020). Product Patriotism: How Consumption Practices Make and Maintain National Identity. Journal of Business Research, 121, 389–399.
Sułkowski, Ł. i in. (2022). Perception of patriotic entrepreneurship in Poland and Ukraine. Entrepreneurial Business and Economics Review, 10(3), 167–190.
Szromnik, A. (1998). Etnocentryzm konsumencki – istota i uwarunkowania rozwoju. Marketing i Rynek, 11, 9–13.
Szromnik, A., Wolanin-Jarosz, E. (2013). Diagnoza poziomu etnocentryzmu konsumenckiego Polaków z wykorzystaniem metody CETSCALE. Konsumpcja i Rozwój, 1, 98–111.
Szwed, M. (2018). Etnocentryzm konsumencki przedstawicieli pokoleń X, Y i Z w Polsce. W: A.Z. Nowak,
B. Glinka (red.), Procesy zarządzania w globalizującej się gospodarce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Wiktor, J.W. i in. (2008). Marketing międzynarodowy. Zarys problematyki. Warszawa: PWE.
Witek-Hajduk, M.K., Grudecka, A. (2020). Czynniki decydujące o strategicznym znaczeniu kraju pochodzenia – perspektywa menedżerów przedsiębiorstw branży AGD z rynków wschodzących. Przegląd Organizacji, 3(962), 18–27.
Witek-Hajduk, M.K., Grudecka, A. (2021). Brand types applied by emerging markets’ firms: Country of brand origin and brand use motives. Entrepreneurial Business and Economics Review, 9(1), 155–168.
Włodarczyk, K. (2015). Globalizacja a patriotyzm ekonomiczny polskich konsumentów. Studia
Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 214, 64–74.
Wolanin-Jarosz, E. (2015). Etnocentryzm konsumencki w środowisku międzynarodowym – studium ryn‑ kowe Euroregionu Karpackiego. Warszawa: Difin.
Wróblewska, W., Kwiatkowska K. (2014). Etnocentryzm konsumencki na rynku owoców i warzyw w Lublinie. Marketing i Rynek, 6, 824–834.
Wróblewska, W., Kwiatkowska K. (2015). Etnocentryzm konsumencki wśród nabywców owoców i warzyw w Zakopanem. Handel Wewnętrzny, 5(358), 425–433.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Przedsiębiorczość - Edukacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
