Zmiany ustrojowe i rozwój przedsiębiorczości jako czynniki wpływające na strukturę pokrycia i użytkowania terenu na przykładzie zlewni Bełczy i Mszanki w Beskidzie Niskim
DOI:
https://doi.org/10.24917/20833296.161.22Słowa kluczowe:
czynniki polityczno-społeczne, obszary górskie, studium przypadku, zmiany użytkowania i pokrycia terenuAbstrakt
W artykule przedstawiono stan zagospodarowania i formy przedsiębiorczej działalności człowieka w dwóch zlewniach położonych w Beskidzie Niskim. Przesłanką do podjęcia badań było często opisywane zjawisko zaniku działalności gospodarczej w obszarach górskich, szczególnie w sektorze rolnictwa. Jednym z celów było sprawdzenie, czy we wskazanych zlewniach również wystąpiły zmiany i jaki był ich kierunek, także w perspektywie historycznej. Podano też czynniki, które mogły mieć wpływ na ukształtowanie się postaw przedsiębiorczych w tamtym rejonie. Przykłady zawarte w artykule mogą być przydatne w nauczaniu podstaw przedsiębiorczości w szkole średniej. Dane historyczne pozyskano za pomocą kwerendy literatury przedmiotu. Informacje o liczbie ludności oraz gospodarstw i przedsiębiorstw lokalnych zebrano w urzędzie gminy Dukla, jej sołectwach oraz za pomocą wywiadów środowiskowych. Zmiany pokrycia terenu określono na podstawie dwóch materiałów źródłowych (z 1978 i 2015 r.) opracowanych w GIS. Pomimo znaczących przemian politycznych, ekonomicznych i społecznych (wymiana ludności, przerwane nagle funkcjonowanie Państwowych Gospodarstw Rolnych - PGR-ów, wyludnianie się wsi) na terenie obu zlewni funkcjonują zarówno gospodarstwa rolne, jak i agroturystyczne, dzięki czemu obecna struktura pokrycia terenu jest podobna do stwierdzonej w latach 70. XX w. Wprowadzenie dopłat unijnych do rolnictwa zachęciło przedsiębiorców do przejmowania państwowych gruntów rolnych i ich zagospodarowania. Przykład ten warto omówić na lekcji przedsiębiorczości.
Bibliografia
Andrusikiewicz, J. (1968). Boje o Przełęcz Dukielską. Wierchy, 37, 157–169.
Bański, J. (2003. Współczesne i przyszłe zmiany w strukturze przestrzennej obszarów wiejskich – wybrane zagadnienia. Studia Obszarów Wiejskich, 41, 11–25.
Barwiński, M. (2009). Rozmieszczenie i liczebność Łemków w Polsce na podstawie wyników spisu powszechnego z 2002 roku – uwarunkowania i kontrowersje. W: S. Dudra, B. Halczak, I. Betko, M. Smigiel (red.), Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, t. II, Zielona Góra, 15–28.
Bucała, A. (2014). The impact of human activities on land use and land cover and environmental processes in the Gorce Mountains (West Polish Carpathians) in the past 50 years. Journal of Environmental Management, 138, 4–14. doi: 10.1016/j.jenvman.2014.01.036
Bucała-Hrabia, A. (2018). Land use changes and their catchment-scale environmental impact in the polish western carpathians during transition from centrally planned to free-market economics. Geographia Polonica, 91(2), 171–196.
Chata ekoturystyczna „Gutkowa Koliba”. (2019, 1 października). Pozyskano z: http://www.gutkowa-koliba.pl/
Chudyk, Al. (Hrabski, L.). (2016). Smereczne na Łemkowszczyźnie. Wspomnienia i relacje. Krosno–Smereczne: Oficyna Wydawnicza Ruthenic Art.
Czajkowski, J. (1999). Studia nad Łemkowszczyzną. Sanok: MBL.
Dobrowolski, K. (1930). Migracje wołoskie na ziemiach polskich. Pamiętnik V Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Warszawie. Lwów: Polskie Wydawnictwo Historyczne, 135–152.
Dorocki, S., Kroczak, R., Bryndal, T. (2019). Zmiany pokrycia terenu w polskich Karpatach na przełomie XX i XXI w. a poziom rozwoju lokalnego. Przedsiębiorczość – Edukacja [Entrepreneurship – Education], 15(1), 214–229. doi: 10.24917/20833296.151.16
Fastnacht, A. (1962). Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Seria A., 84, 56–61.
Figlus, T. (2016). Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej. Studia z Geografii Politycznej i Historycznej, 5, 11–37.
Gospodarstwo Agroturystyczne „Ostoja w Lipowcu”. (2019, 1 października). Pozyskano z: http://www.lipowiec.pl/
Jawor, G. (2004). Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin, 59–78.
Jucha, W. (2015). Możliwości i ograniczenia wykorzystania wojskowych zdjęć lotniczych z okresu II wojny światowej. Teledetekcja Środowiska, 53, 27–39.
Jucha, W. (2017). Struktura pokrycia terenu. W: P. Franczak (red.): Police: pasmo w cieniu Babiej Góry, Kraków: UJ, 437–446.
Kaim, D. (2009). Zmiany pokrycia terenu na pograniczu polsko-słowackim na przykładzie Małych Pienin. Przegląd Geograficzny, 81(1), 93–105.
Kroczak, R., Fidelus-Orzechowska, J., Bucała-Hrabia, A., Bryndal, T. (2018). Land use and land cover changes in small Carpathian catchments between the mid-19th and Elary 21st centuries and their record on the land surface. Journal of Mountain Science, 15(12): 2561–2578. doi: 10.1007/s11629029-5095-y
Kozak, J. (2005). Zmiany powierzchni lasów w Karpatach polskich na tle innych gór świata. Kraków. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lach, J. (1993). Geomorfologiczne skutki zmiany granicy rolno-leśnej w dorzeczu Jasionki (Beskid Niski). Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej PAN w Krakowie, 22, 181–193.
Meyfroidt, P., Lambin, E. F. (2011). Global forest transition: Prospects for an end to deforestation. Annual Review of Environment and Resources, 36, 343–371.
Moklak, J. (2013). Życie polityczne i religijne ludności łemkowskiej powiatu krośnieńskiego w latach 1918–1939 (z uwzględnieniem Pogórza Strzyżowskiego). W: S. Dubiel-Dmytryszyn (red.), Ruś krośnieńska, szkice i studia na temat „wyspy” łemkowskiej. Węglówka: RuthenicArt, 39–58.
Maryański, A. (1963). Współczesne migracje ludności w południowej części pogranicza polsko-radzieckiego i ich wpływ na rozmieszczenie sił wytwórczych tego obszaru. Kraków: WSP.
Meyfroidt, P., Lambin E.F. (2011). Global forest transition: Prospects for an end to deforestation. Annual Review of Environment and Resources, 36, 343–371.
Rachwał, T., Kilar, W., Kawecki, Z., Wróbel, P. (2018). Edukacja w zakresie przedsiębiorczości w wychowaniu przedszkolnym, szkole podstawowej i szkołach średnich w świetle nowej podstawy programowej. Przedsiębiorczość – Edukacja [Entrepreneurship – Education], 14, 389–424.
Świętek, A. (2019). Miejsce podstaw przedsiębiorczości w zreformowanej polskiej szkole ponadpodstawowej i ich korelacje z innymi przedmiotami szkolnymi. Przedsiębiorczość – Edukacja, [Entrepreneurship – Education], 15(1), 34–46.
Trzepacz, P. (2011). Kierunki zmian zagospodarowania przestrzeni w Karpatach polskich na przełomie XX i XXI wieku. W: A. Ciołkosz, C. Guzik, M. Luc, P. Trzepacz (red.), Zmiany użytkowania ziemi w Karpatach polskich w okresie 1988–2006. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, 113–120.
Żychowski, J. (2000). Przyczyny różnej transformacji opadów w odpływy w dwóch zlewniach Beskidu Niskiego. W: Z. Zioło (red.), Działalność człowieka i jego środowisko. Kraków: AP, 93–121.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
