Możliwości wykorzystania zasobów dziedzictwa kulturowego do realizacji założeń zrównoważonego rozwoju
DOI:
https://doi.org/10.24917/20833296.202.10Słowa kluczowe:
Agenda 2030, dziedzictwo kulturowe, nowy paradygmat dziedzictwa, zarządzanie dziedzictwem kulturowym, zrównoważony rozwójAbstrakt
W artykule podjęto próbę przeanalizowania zależności zachodzących między koncepcją zrównoważonego rozwoju a nowym paradygmatem dziedzictwa. Wskazano główne płaszczyzny i kierun- ki oddziaływania dziedzictwa na zrównoważony rozwój, a także rozważono możliwości wykorzystania zasobów dziedzictwa do realizacji założeń Agendy 2030. Stwierdzono, że wobec współczesnych wyzwań środowiskowych, społecznych i gospodarczych dziedzictwo powinno być postrzegane jako nośnik trady- cyjnych, często zrównoważonych wzorców i praktyk kulturowych, które mogą służyć wytyczaniu nowych, alternatywnych kierunków rozwoju społeczno-gospodarczego. Autor pracy postuluje szersze włączenie problematyki dziedzictwa do polityk rozwojowych, zarówno na różnych szczeblach administracji publicznej, jak i w dokumentach wyznaczających globalne kierunki działań na rzecz zrównoważonego rozwoju. Podjęta analiza wykazała, że dziedzictwo kulturowe jest istotnym czynnikiem wspierającym zrównoważony rozwój na wielu płaszczyznach. Prezentowany tekst ma charakter przeglądowy i syntetyzujący, a zawarte w nim rozważania opierają się na krytycznej analizie literatury przedmiotu i materiałów źródłowych.
Bibliografia
Adom, D. (2016). Inclusion of local people and their cultural practices in biodiversity conservation: les- sons from successful nations. American Journal of Environmental Protection, 4(3), 67‒78.
Alberti, F.G., Giusti, J.D. (2012). Cultural heritage, tourism and regional competitiveness: The Motor Valley cluster. City, Culture and Society, 3(4), 261‒273.
Ancuta, C., Jucu, I.S. (2023). Sustainable rural development through local culture heritage capitaliza- tion – analyzing the cultural tourism potential in rural Romanian Areas: A case study of Hărman Commune of Brașov Region in Romania. Land, 12(7), 1297.
Arizpe, L. (2015). Culture, diversity and heritage: major studies. New York: Springer International Publishing.
Backman, M., Nilsson, P. (2018). The role of cultural heritage in attracting skilled individuals. Journal of Cultural Economics, 42, 111‒138.
Barrère, C. (2013). Heritage as a basis for creativity in creative industries: the case of taste industries. Mind & Society, 12, 167‒176.
Ben-Alon, L., Loftness, V., Harries, K.A., Hameen, E.C. (2021). Life cycle assessment (LCA) of natural vs conventional building assemblies. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 144, 110951.
Bianchi, A., De Medici, S. (2023). A sustainable adaptive reuse management model for disused railway cultural heritage to boost local and regional competitiveness. Sustainability, 15(6), 5127.
Bonnes, M., Bonaiuto, M. (2002). Environmental psychology: From spatial-physical environment to sustainable development. W: R.B. Bechtel, A. Churchman (red.), Handbook of Environmental Psychology. New York: Wiley, 28‒54.
Borys, T. (2011). Zrównoważony rozwój – jak rozpoznać ład zintegrowany. Problemy ekorozwoju, 6(2), 75‒81.
Borys, T. (2012). Trwały i zrównoważony rozwój. W: W. Gaspraski (red.), Biznes, etyka, odpowiedzial- ność. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 477‒479.
Borys, T., Czaja, S. (2009). Badania nad zrównoważonym rozwojem w polskich ośrodkach nauko- wych. W: D. Kiełczewski (red.), Od koncepcji ekorozwoju do ekonomii zrównoważonego rozwoju. Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, 51‒58.
Carson, R. (1962). Silent Spring. Boston: Houghton Mifflin.
Charnley, S., Fischer, A.P., Jones, E.T. (2007). Integrating traditional and local ecological knowledge into forest biodiversity conservation in the Pacific Northwest. Forest Ecology and Management, 246(1), 14‒28.
Clark, N., Szerszynski, B. (2020). Planetary social thought: The Anthropocene challenge to the social sci- ences. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.
Crutzen, P.J. (2002). Geology of mankind. Nature, 415(23). DOI: https://doi.org/10.1038/415023a
Crutzen, P.J., Steffen, W. (2003). How long have we been in the Anthropocene era?. Climatic Change, 61(3), 251.
Czech, K. (2013). Szczyt Ziemi Rio+ 20 – jaka przyszłość zrównoważonego rozwoju?. Studia Ekonomiczne, 170, 32‒41.
De Medici, S., De Toro, P., Nocca, F. (2019). Cultural heritage and sustainable development: Impact assessment of two adaptive reuse projects in Siracusa, Sicily. Sustainability, 12(1), 311.
Dahlgren, A. N., Hansson, K. (2022). Crowdsourcing cultural heritage as democratic practice. W: C. Rausch, R. Benschop, E. Sitzia, V. van Saaze (red.). Participatory practices in art and cultural heritage: Learning through and from collaboration. New York: Springer International Publishing, 39‒48.
Dawson, T., Hambly, J., Kelley, A., Lees, W., Miller, S. (2020). Coastal heritage, global climate change, public engagement, and citizen science. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(15), 8280‒8286.
Delorme, A. (2004). Sprawa ekologicznej tożsamości. Państwo i Społeczeństwo, 4(2), 11‒24.
Dragouni, M., Fouseki, K. (2018). Drivers of community participation in heritage tourism plan- ning: An empirical investigation. Journal of Heritage Tourism, 13(3), 237‒256.
Dudzicz, M. (2014). Globalne wysiłki na rzecz zrównoważonego rozwoju. Chorzowskie Studia Polityczne, 8, 69‒82.
Ehrlich, P. (1968). The Population Bomb. New York: Ballantine Books.
Evans, G. (2001). World heritage and the World Bank: Culture and sustainable development?. Tourism Recreation Research, 26(1), 81‒84.
Foster, G. (2020). Circular economy strategies for adaptive reuse of cultural heritage buildings to reduce environmental impacts. Resources, Conservation and Recycling, 152, 104507.
Foster, G., Kreinin, H. (2020). A review of environmental impact indicators of cultural heritage build- ings: A circular economy perspective. Environmental Research Letters, 15(4), 043003.
Franckiewicz-Olczak, I. (2017). Nowe media w muzeum. Demokratyzacja kultury a unifikacja muzeów i aktywizacja odbiorców. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Sociologica, 9(1), 106‒114.
Gierat-Bieroń, B. (2023). Europejskie dziedzictwo kulturowe w strategicznych i rozwojowych prioryte- tach Unii Europejskiej (2010‒2020). Przegląd Europejski, 1, 51‒75.
Giordano, S. (2020). Agrarian landscapes: from marginal areas to cultural landscapes – paths to sustain- able tourism in small villages – the case of Vico Del Gargano in the club of the Borghi più belli d’Italia. Quality & Quantity, 54(5), 1725‒1744.
Graham, B., Howard, P. (2016). Introduction: Heritage and Identity. W: B. Graham, P. Howard (red.), The Routledge Research Companion to Heritage and Identity. New York: Routledge, 1‒15.
Harfst, J., Sandriester, J., Fischer, W. (2021). Industrial heritage tourism as a driver of sustainable develop- ment? A case study of Steirische Eisenstrasse (Austria). Sustainability, 13(7), 3857.
Harrison, R. (2012). Heritage: Critical Approaches. London ‒ New York: Routledge.
Harvey, D.C. (2001). Heritage pasts and heritage presents: Temporality, meaning and the scope of heri- tage studies. International Journal of Heritage Studies, 7(4), 319‒338.
Hawkes, J. (2001). The fourth pillar of sustainability: Culture’s essential role in public planning. Melbourne: Cultural Development Network.
Henderson, M., Seekamp, E. (2018). Battling the tides of climate change: the power of intangible cultural resource values to bind place meanings in vulnerable historic districts. Heritage, 1(2), 220‒238.
Ijla, A., Broström, T. (2015). The sustainable viability of adaptive reuse of historic buildings: The experien- ces of two world heritage old cities; Bethlehem in Palestine and Visby in Sweden. International Invention Journal of Arts and Social Sciences, 2(4), 52‒66.
Jóźwiak, M., Sieg, P., Posadzińska, I. (2022). Revitalization of Mill Island cultural facilities as a factor of the region’s attractiveness and competitiveness. Sustainability, 14(12), 6997.
Khatibi, F.S., Dedekorkut-Howes, A., Howes, M., Torabi, E. (2021). Can public awareness, knowledge and engagement improve climate change adaptation policies?. Discover Sustainability, 2, 1‒24.
Kirshenblatt-Gimblett, B. (1998). Destination Culture: Tourism, Museums, and Heritage. Berkeley: University of California Press.
Lazar, N., Chithra, K. (2022). Role of culture in sustainable development and sustainable built environ- ment: A review. Environment, Development and Sustainability, 24(5), 5991‒6031.
Legutko-Kobus, P. (2016). Dziedzictwo kulturowe jako czynnik rozwoju i specjalizacji regionów. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 170, 140‒157.
Leifeste, A., Stiefel, B.L. (2018). Sustainable Heritage: Merging Environmental Conservation and Historic Preservation. New York: Routledge.
Li, H., Ikebe, K., Kinoshita, T., Chen, J., Su, D., Xie, J. (2024). How heritage promotes social cohesion: An urban survey from Nara city, Japan. Cities, 149, 104985.
Logan, W.S. (2016). Cultural diversity, heritage and human rights. W: B. Graham, P. Howard (red.), The Routledge Research Companion to Heritage and Identity. New York: Routledge, 439‒454.
Lowenthal, D. (1985). The Past is a Foreign Country. Cambridge: Cambridge University Press. Macdonald, S. (2013). Memorylands: Heritage and identity in Europe today. London – New York: Routledge.
Madandola, M., Boussaa, D. (2023). Cultural heritage tourism as a catalyst for sustainable development; the case of old Oyo town in Nigeria. International Journal of Heritage Studies, 29(1‒2), 21‒38.
Mària, M., Salvadó, N. (2017). Conservation of the urban heritage and sustainability: Barcelona as a par- adigm. Energy Procedia, 115, 29‒40.
Marine, N., Arnaiz-Schmitz, C., Herrero-Jáuregui, C., de la O Cabrera, M.R., Escudero, D., Schmitz, M.F. (2020). Protected landscapes in Spain: Reasons for protection and sustainability of conservation management. Sustainability, 12(17), 6913.
McDowell, S. (2016). Heritage, Memory and Identity. W: B. Graham, P. Howard (red.), The Routledge Research Companion to Heritage and Identity. New York: Routledge, 37‒52.
Meadows, D.H., Meadows, D.L., Randers, J., Behrens III, W.W. (1972). The Limits to Growth. New York: Universe Books.
Morel, J.C., Mesbah, A., Oggero, M., Walker, P. (2001). Building houses with local materials: means to drastically reduce the environmental impact of construction. Building and Environment, 36(10), 1119‒1126.
Moreno-Vera, J.R., Martínez-Leguízamo, J.O. (2022). Welcome refugees! The use of cultural heritage to teach democratic values. Sustainability, 14(20), 13466.
Murzyn-Kupisz, M. (2013). Kultura i dziedzictwo kulturowe a zrównoważony rozwój. Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 152, 92‒105.
Murzyn-Kupisz, M. (2015). Nauki społeczno-ekonomiczne a teoria wartości dóbr kultury. W: B. Szmygin (red.), Systemy wartościowania dziedzictwa: stan badań i problemy. Lublin ‒ Warszawa: Politechnika Lubelska, Polski Komitet Narodowy ICOMOS, 149‒166.
Murzyn-Kupisz, M., Działek, J., Hołuj, D. (2024). Museum institutions and fashion: determinants of museums’ involvement in fashion-related activities. Museum Management and Curatorship, 1‒22.
Nagórny, W. (2011). Polityka społeczna a zrównoważony rozwój. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pragmata tes Oikonomias, 5, 137‒146.
Nan, M.A., Lun, Y., Qingwen, M., Keyu, B., Wenhua, L. (2021). The significance of traditional culture for agricultural biodiversity – Experiences from GIAHS. Journal of Resources and Ecology, 12(4), 453‒461.
Nikitorowicz, J. (2005). Kreowanie tożsamości dziecka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Nikitorowicz, J. (2009). Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa: WAiP.
Nocca, F. (2017). The role of cultural heritage in sustainable development: Multidimensional indicators as decision-making tool. Sustainability, 9(10), 1882.
ONZ. (1969; 2024, 10 października). Problems of the Human Environment. Report of the Secretary-General, 26 may 1969, resolution no. 2398. Pozyskano z: https://digitallibrary.un.org/record/729455?v=pdf ONZ. (1992a; 2024, 10 października). Agenda 21.
Report of the United Nations Conference on Environment and Development. Pozyskano z: https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/Agenda21.pdf
ONZ. (1992b; 2024, 10 października). Rio Declaration on Environment and Development. Report of the United Nations Conference on Environment and Development. Pozyskano z: https://libr.sejm.gov. pl/tek01/txt/inne/1992.html
Padilla, E. (2002). Intergenerational equity and sustainability. Ecological Economics, 41(1), 69‒83.
Pałasz, M., Tabaka, J. (2021). Ekowerwa w kulturze. Zrównoważony rozwój a zarządzanie kulturą i rozwój kadr kultury w kontekście kryzysu klimatyczno-ekologicznego. Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, 8, 259‒280.
Pawłowska, K., Swaryczewska, M. (2002). Ochrona dziedzictwa kulturowego: zarządzanie i partycypacja społeczna. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Płazińska, K., Wójtowicz, B.E. (2018). Dziedzictwo kulturowe Podkarpacia jako istotny element rozwoju przedsiębiorczości w regionie. Przedsiębiorczość ‒ Edukacja, 14, 282‒291.
Piwowar-Sulej, K. (2022). Sustainable development and national cultures: a quantitative and qualitative analysis of the research field. Environment, Development and Sustainability, 24(12), 13447‒13475.
Royo Vela, M., Garzón Paredes, A. (2023). Effects of heritage on destination image: multi-method re- search based on an appraisal approach to emotional response in-situ. Journal of Heritage Tourism, 18(4), 531‒555.
Rudan, E. (2023). Circular economy of cultural heritage – possibility to create a new tourism product through adaptive reuse. Journal of Risk and Financial Management, 16(3), 196.
Sabatini, F. (2019). Culture as fourth pillar of sustainable development: Perspectives for integration, paradigms of action. European Journal of Sustainable Development, 8(3), 31‒40.
Sachs, J.D. (2012). From millennium development goals to sustainable development goals. The Lancet, 379(9832), 2206‒2211.
Sachs, J.D., McArthur, J.W. (2005). The millennium project: a plan for meeting the millennium develop- ment goals. The Lancet, 365(9456), 347‒353.
Sarmiento-Mateos, P., Arnaiz-Schmitz, C., Herrero-Jáuregui, C., Pineda, F.D., Schmitz, M.F. (2019). Designing protected areas for social–ecological sustainability: Effectiveness of management guide- lines for preserving cultural landscapes. Sustainability, 11(10), 2871.
Sen, L.T.H., Bond, J., Phuong, L.T.H., Winkel, A., Tran, U.C., Le, N.V. (2021). The importance of climate change awareness for the adaptive capacity of ethnic minority farmers in the mountainous areas of Thua Thien Hue province. Local Environment, 26(2), 239‒251.
Seregeldin, I., Martin-Brown, J. (red.). (1999). Culture in Sustainable Development: Investing in Cultural and Natural Endowments. Waszyngton: The World Bank.
Skowroński, A. (2006). Zrównoważony rozwój perspektywą dalszego postępu cywilizacyjnego. Problemy Ekorozwoju, 1(2), 47‒57.
Smith, L. (2006). Uses of Heritage. London ‒ New York: Routledge.
Soini, K., Dessein, J. (2016). Culture-sustainability relation: Towards a conceptual framework. Sustainability, 8(2), 167.
Stappen, R.K. (2006; 2024, 6 października). A sustainable world is possible. Problemlösungen für das 21. Jahrhundert mit dem Wise-Consensus Verfahren. Pozyskano z: https://www.yumpu.com/de/ document/view/4319676/a-sustainable-world-is-possible-leuphana-universitat-luneburg
Stymne, S., Jackson, T. (2000). Intra-generational equity and sustainable welfare: a time series analysis for the UK and Sweden. Ecological Economics, 33(2), 219‒236.
Szmygin, B. (2016). Światowe Dziedzictwo Kultury UNESCO – charakterystyka, metodologia, zarządza- nie. Warszawa ‒ Lublin: Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Politechnika Lubelska.
Szromek, A.R., Herman, K., Naramski, M. (2021). Sustainable development of industrial heritage tour- ism – A case study of the Industrial Monuments Route in Poland. Tourism Management, 83, 104252.
Szubert, M., Warcholik, W., Żemła, M. (2021). The influence of elements of cultural heritage on the image of destinations, using four polish cities as an example. Land, 10(7), 671.
Throsby, D. (1995). Culture, Economics and Sustainability. Journal of Cultural Economics, 19, 199‒206.
Throsby, D. (1997). Sustainability and Culture: Some Theoretical Issues. International Journal of Cultural Policy, 4(1), 7‒19.
Throsby, D. (2001). Economics and culture. Cambridge: The Press Syndicate of the University of Cambridge.
Throsby, D. (2008). Linking cultural and ecological sustainability. International Journal of Diversity in Organizations, Communities and Nations, 8(1), 15‒20.
UNESCO. (1998; 2024, 11 października). Intergovernmental Conference on Cultural Policies for Development: final report. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000113935
UNESCO. (2003; 2024, 16 października). Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kul- turowego. Pozyskano z: https://ich.unesco.org/doc/src/18440-EN.pdf
UNESCO. (2005; 2024, 12 października). Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorod- ności form wyrazu kulturowego. Pozyskano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ TXT/?uri=celex%3A32006D0515
UNESCO. (2013a; 2024, 16 października). Culture: Key to Sustainable Development, The Hangzhou International Congress: closing speech. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/ pf0000221040
UNESCO. (2013b; 2024, 16 października). Culture and Sustainable Development in the Post-2015 Development Agenda, Background Note. Pozyskano z: https://www.unesco.org/fileadmin/ MULTIMEDIA/HQ/CLT/images/Post2015SustainableDevelopmentAgendaENG.pdf
UNESCO. (2016; 2024, 12 października). Culture: Urban future; global report on culture for sustainable urban development; summary. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000246291 UNESCO. (2020a; 2024, 12 października). Education for sustainable development: a roadmap. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374802
UNESCO. (2020b; 2024, 16 października). The Tracker: culture & public policy. Special issue, no. 1. Pozyskano z: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000381459
UNESCO, UNFPA, UNDP. (2015; 2024, 16 października). Post-2015 Dialogues on Culture and Development. Pozyskano z: http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002322/232266E.pdf
Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62, poz. 627).
Uzzell, D.L. (1996). Creating place identity through heritage interpretation. International Journal of Heritage Studies, 1(4), 219‒228.
Valentina, V., Marius-Răzvan, S., Stroe, A. (2015). Innovative valuing of the cultural heritage assets. Economic implication on local employability, small entrepreneurship development and social in- clusion. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 188, 16‒26.
Viljoen, J., Henama, U.S. (2017). Growing heritage tourism and social cohesion in South Africa. African Journal of Hospitality, Tourism and Leisure, 6(4), 1‒15.
Vitić-Ćetković, A., Krstić, B., Jovanović, I. (2015). Improving the tourist destination image with intan- gible cultural heritage: Montenegro as a case study. Ekonomika, Journal for Economic Theory and Practice and Social Issues, 61(2), 29‒37.
Vymazalová, P., Košulič, O., Hamřík, T., Šipoš, J., Hédl, R. (2021). Positive impact of traditional cop- picing restoration on biodiversity of ground-dwelling spiders in a protected lowland forest. Forest Ecology and Management, 490, 119084.
Watene, K., Yap, M. (2015). Culture and sustainable development: Indigenous contributions. Journal of Global Ethics, 11(1), 51‒55.
Wiktor-Mach, D. (2018). What role for culture in the age of sustainable development? UNESCO’s ad- vocacy in the 2030 Agenda negotiations. International Journal of Cultural Policy, 26(3), 312‒327.
World Bank. (1999; 2024, 10 października). Culture and sustainable development: A framework for ac- tion. Pozyskano z: https://documents.worldbank.org/en/publication/documents-reports/docu- mentdetail/284261468780626860/culture-and-sustainable-development-a-framework-for-action
Yan, W.J., Li, K.R. (2023). Sustainable cultural innovation practice: heritage education in universities and creative inheritance of intangible cultural heritage craft. Sustainability, 15(2), 1194.
Yawer, A.S., Bakr, A.F., Fathi, A.A. (2023). Sustainable urban development of historical cities: Historical Mosul City, Iraq. Alexandria Engineering Journal, 67, 257‒270.
Yildirim, E., Baltà Portolés, J., Pascual, J., Perrino, M., Llobet, M., Wyber, S., Phillips, P., Gicquel, L., Martinez, R., Miller, S., Guerra, C. (2019). Culture in the implementation of the 2030 Agenda: A Report by the Culture 2030 Goal Campaign. (2024, 27 października). Pozyskano z: https://reposi- tory.ifla.org/server/api/core/bitstreams/70bfa8a5-0dd8-40f7-84c2-fad7e1294800/content
Żylicz, T. (2004). Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych. Warszawa: Wydawnictwo PWE.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przedsiębiorczość - Edukacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
