Schronisko fundacji księcia Aleksandra Lubomirskiego dla chłopców jako przykład usługi społecznej realizowanej w Krakowie w XIX w.
DOI:
https://doi.org/10.24917/20833296.201.7Słowa kluczowe:
fundacja, Aleksander Lubomirski, filantropia, dobroczynność, schronisko dloa chłopców, ekonomia społeczna, usługi społeczneAbstrakt
W Krakowie w XIX w. działalność filantropijna przybierała różne formy oraz dotyczyła wybranych obszarów społeczno -gospodarczych. Jej przejawem było powoływanie fundacji prowadzących działalność wychowawczo -edukacyjną. Najczęściej fundacje te skupiały się na realizacji wybranych usług społecznych oraz oferowaniu wsparcia ubogiej młodzieży. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie działalności Schroniska fundacji księcia Aleksandra Lubomirskiego dla chłopców jako przykładu usługi społecznej realizowanej w Krakowie w XIX w. Artykuł ma charakter przeglądowy. W ramach przyjętej konwencji badawczej zwrócono uwagę na istotę działalności filantropijnej oraz jej rolę w analizowanym okresie historycznym. Zwrócono także uwagę na usługi społeczne oraz rolę podmiotów ekonomii społecznej w ich dostarczaniu. W dalszej części prezentowanych rozważań zarysowano sylwetkę fundatora omawianej fundacji. Główny trzon opracowania stanowi przybliżenie problematyki poświęconej zapisom fundacyjnym Aleksandra Lubomirskiego na rzecz schroniska dla chłopców. Na kanwie przeprowadzonych rozważań sformułowano odpowiedzi na postawione pytania badawcze.
Bibliografia
Abucewicz, M. (2022). The role of social economy entities in the Polish economy in the employment area and the labor market. Contribution. Polityka Społeczna, 580(07), 16‒25.
Bajak, M., Karwińska, A., Manczak, I., Sanak -Kosmowska, K. (2022). Mogę, chcę, potrafię: materiały dydaktyczne. Kraków: Fundacja Gospodarki i Administracji Publicznej.
Barman, E. (2017). The Social Bases of Philanthropy. Annual Review of Sociology, 43, 271‒290.
Barnaś -Baran, E. (2017). Inicjatywa założenia ochron dla dzieci w Krakowie w pierwszej połowie XIX wieku. Biuletyn Historii Wychowania, 37, 7‒21.
Basista, S. (red.) (2013). Dziedzictwo rodziny Helclów w Krakowie. Kraków: Universitas.
Bima, F. (1996). Ksiądz Siemaszko i jego dzieło (1875‒1094). Nasza Przeszłość, 86, 507‒539.
Boyles T.R. (2022; 2024, 1 marca). The power of philanthropy: we become better humans. Pozyskano z: https://blog.philanthropy.iupui.edu/2022/02/10/the -power -of -philanthropy -we -become -better-humans/comment -page-1/
Brix, E. (2014). Galicja jako „austriacki” mit. W: J. Purchla, W. Kos, Ż. Komar, M. Rydiger, W.M. Schwarz (red.), Mit Galicji. Kraków: MCK, 99–105.
Broński, K. (2008). Kwestia opieki publicznej nad ubogimi w Galicji w dobie autonomicznej (wybrane problemy). Zeszyty Naukowe Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 779, 9‒27.
Chrzanowski, M., Zawada, P. (2020). Social economy and social innovations – an impulse for further, wider discussion. Journal of Modern Science, 2(45), 279‒285.
Chwalba, A. (2011). Czy Galicji sukces był pisany? W: K. Fiołek, M. Stal (red.), Kraków i Galicja wobec przemian cywilizacyjnych (1866–1914). Kraków: Universitas.
Davies, A.J. (2014). The Social and Religious Meanings of Charity in Medieval Europe. History Compass, 12(2), 935‒950.
Dąbrowski, T. (2013). Cause -related marketing i strategiczna filantropia jako instrumenty marketingu społecznego. Handel Wewnętrzny, 3(647), 80‒91.
Dybiec, J. (2011). Galicja na drodze do wielkiej przemiany. W: K. Fiołek, M. Stal (red.), Kraków i Galicja wobec przemian cywilizacyjnych (1866–1914). Kraków: Universitas, 31–42.
Dziarnowska, W. (2020). O rudymentach i pożytkach z filantropii w perspektywie badań kognistywicznych. Praca Socjalna, 2(35), 143–166.
Filantropia w Polsce. Jak angażują się przedsiębiorcy i ich rodziny. (2022; 2024, 1 marca). Pozyskano z: https://efc.edu.pl/aktualnosc/raport -filantropia -w -polsce
Filar, T. (2023). Z dziejów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Grewiński, M. (2022). O definiowaniu usług społecznych w politykach publicznych. W: A. Sowa -Kofta, P. Poławski (red.), Zatrudnienie socjalne a rozwój usług społecznych w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, 63–82.
Górecki, M. (2013). Idea, instytucjonalizacja i funkcje wolontariatu. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak.
Górzyński, S. (2009). Arystokracja polska w Galicji. Studium heraldyczno ‑genealogiczne. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Hrycak, J. (2014). Galicja jako „ukraiński” mit. W: J. Purchla, W. Kos, Ż. Komar, M. Rydiger, W.M. Schwarz (red.), Mit Galicji. Kraków: MCK, 115–119.
Kabzińska, Ł. (2012). Z tradycji polskiego wolontariatu – idee i praktyka. Warmińsko ‑Mazurski Kwartalnik Naukowy. Nauki Społeczne, 1, 7‒31.
Kaps, K. (2014). Przytułek dla ubogich w spirali czasu. Perspektywy rozwoju Galicji między imperialnymi interesami a narodowymi aspiracjami. W: J. Purchla, W. Kos, Ż. Komar, M. Rydiger, W.M. Schwarz (red.), Mit Galicji. Kraków: MCK, 265–291.
Kolankiewicz, A. (2006; 2024, 1 marca). Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dziećmi. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 5(4). Pozyskano z: https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/261
Krzyminiewska, G. (2015). Podmioty ekonomii społecznej w procesie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu na obszarach wiejskich. Studia i Prace WNEiZ US, 40(1), 185‒194.
Lameński, L. (2007). Tadeusz Stryjeński i konkurs na projekt schroniska dla osieroconych i zaniedbanych chłopców z fundacji im. ks. Aleksandra Lubomirskiego w Krakowie w 1887 r. Przyczynek do działalności konkursowej architekta. Roczniki Humanistyczne, LV(4), 7‒32.
Leś, E. (1999). Działalność dobroczynna w Europie i Ameryce. Tradycje i współczesność, część I–III, Warszawa: Fundusz Współpracy, Centrum Informacji dla Organizacji Pozarządowych BORDO.
Leś, E. (2001). Zarys historii dobroczynności i filantropii w Polsce. Warszawa: Proszyński i S -ka.
Lipiński, S. (2010). Zakłady dobroczynne i domy poprawy w dawnej Polsce. Łódź: Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej.
Łapot, M. (2021). Miejski Komitet Opieki Pozaszkolnej we Lwowie (1927–1939) – nieznana karta z dziejów opieki nad dzieckiem w Polsce. Rozprawy z Dziejów Oświaty, LVIII, 71‒97.
Markiewiczowa, H. (2010). Rozwój społecznej działalności opiekuńczej na ziemiach polskich. Seminare, 28, 273‒284.
Mika, P. (2022). Wykorzystanie prac ręcznych w rozwoju umiejętności życiowych. Szkoła ‒ Zawód ‒ Praca, 4, 207–216.
Moroń, D. (2018). Udział podmiotów ekonomii społecznej w zamówieniach publicznych. Ekonomia Społeczna, 1, 7–19.
Łuka, M. (2010). Wychowawcze znaczenie pracy jako istota pedagogiki pracy. Pedagogika Katolicka, 2, 148‒157.
Partyka, W. (2017). Idea opieki a wychowanie na ziemiach polskich od końca XIX wieku. Ruch Pedagogiczny, 4, 107–115.
Purchla, J. (1983). Schronisko fundacji księcia Aleksandra Lubomirskiego przy ulicy Rakowickiej w Krakowie (Obecna siedziba Akademii Ekonomicznej). Folia Historiae Atrium, XIX, 135‒152.
Purchla, J. (1989). Rola fundacji w rozwoju Krakowa na przełomie XIX i XX wieku. W: J.M. Małecki (red.), Z przeszłości Krakowa. Warszawa – Kraków: PWN, 265–291.
Purchla, J. (1990). Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie, 96.
Purchla, J. (1993). Fundacja księcia Aleksandra Lubomirskiego. W 100‑lecie gmachu Akademii Ekonomicznej. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
Purchla, J. (2003). Kraków i Lwów: zmienność relacji w XIX i XX wieku. W: J. Purchla (red.), Kraków i Lwów w cywilizacji europejskiej. Kraków: MCK.
Rożek, M. (2000). Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. Kraków – Warszawa: PWN.
Szczepanowski, S. (1888). Nędza Galicyi w cyfrach i program energicznego rozwoju gospodarstwa krajowego. Lwów.
Sanetra- Półgrabi, S. (2013). Instytucje ekonomii społecznej w warunkach kryzysu gospodarczego (na przykładzie podmiotów w województwie śląskim). Przedsiębiorczość ‒ Edukacja [Entrepreneurship – Education], 9, 123‒135.
Szlezynger, P.S. (2013). Nowy Wiśnicz. Historia, architektura, konserwacja. Kraków: Wydawnictwo Akademia Wychowania Fizycznego im. B. Czecha w Krakowie.
Ślęczka, R. (2011). Zapisy i fundacje rodzin krakowskich na rzecz opieki nad dziećmi i dorosłymi w drugiej połowie XIX wieku. Wychowanie w Rodzinie, 2, 261–271.
Uchwała Senatu Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie nr 37/2009 z dnia 14 grudnia 2009 roku w sprawie utworzenia w ramach uczelnianego funduszu stypendialnego Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie funduszu Stypendium im. Księcia Aleksandra Lubomirskiego.
Ura, E. (2021). Realizowanie usług społecznych przez gminę. Studia Iuridica, 85, 174–192.
Wiśniewski, P. (2022). Centra usług społecznych – nowy aktor na rynku usług społecznych. W: A. Sowa-Kofta, P. Poławski (red.), Zatrudnienie socjalne a rozwój usług społecznych w Polsce. Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.
Witek, D. (1992). W stulecie zakładów Helclów w Krakowie. Annelecta Cracoviensia, XXIV, 349‒353.
Zbyrad, T. (2016). W trosce o dziecko: kształtowanie się form opieki od średniowiecznych szpitali do domów pomocy społecznej. Polska Myśl Pedagogiczna, 2(2), 391‒409.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Przedsiębiorczość - Edukacja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Artykuły publikowane są zgodnie z warunkami licencji Creative Commons (CC BY-ND 4.0; uznanie autorstwa-bez utworów zależnych).
